Hobi bahçemize bahçe evini yaptıktan sonra sıra hayalini kurduğumuz, bahçemizin olmazsa olmazı olan, taş fırını yapmaya geldi. Yapmaya başlamadan önce birçok doküman inceledim, onlarca fırın nasıl yapılır videosu izledim, özellikle Meyveli tepe adlı blog sayfasında ki harika insanların paylaştığı bilgilerden oldukça faydalandım. Arkadaşlarımın fırına maddi ve manevi destek olmak amaçlı başlattıkları kampanya sonucunda fırın yapımı için yola koyulduk. Kafamda belli başlı oluşturduğum bir plan var ama bu işler yapım aşamasına geçtikten sonra ufak değişiklikler gösterebiliyor. Sonuçta bu işi ilk defa yapıyoruz. Aksaklıklar ve düzeltmemiz gereken sorunlar çıkması oldukça normal. Videoyu izlemek için : https://www.youtube.com/watch?v=ywIjlIyrRo8
Adım adım görselleri paylaşarak ilerlemeye çalışacağım,
1.Plan
1.1 Fırın Ölçüleri
Temel: 180x160x15 Yükseklik: 100 cm Fırın iç çapı: 90 cm
Fırın iç ağız çapı : 45 cm Fırın iç ağız çapı yükseklik : 32 cm
Fırın dış ağız çapı : 55 cm
1.2 Malzemeler
- 40 adet 20x10x5 Ateş tuğlası (4 tl adet)
- 300 adet harman tuğla (0.5 tl adet)
- 3 torba çimento (15 tl adet)
- 1 torba kireç (25 kg) (20 tl)
- 1 torba şamot (25 kg) (40 tl)
- 50 kg kaya tuzu (20 tl)
- 1 çuval cam şişe
- 1 kepçe Elenmiş dere kumu (100 tl) + nakliye bedeli (50 tl)
- Elmas uçlu taş bıçağı (15 tl), Mala (12 tl)
- 4 adet taş yünü, yeterli ölçüde tel.
- Yeterli miktarda büyük küçük taşlar.
Yaklaşık maliyet 700 tl civarı.
1.3 Temel
Fırın Temelini, 180x160x15 cm ölçülerinde kalıp çaktıktan sonra içini bahçeden topladığımız taşlarla doldurup beton dökerek tamamladık.
Fırın taban duvarı genellikle tuğla ile duvar örülüp içi doldurularak yapılıyor. Biz hem taş fırın adına yakışır, bulunduğu çevreyle uyumlu olsun diye hem de daha estetik duracağı için fırın tabanını taş duvardan ördük. İçerisini küçük taşlarla, çakıl ve toprakla, son olarak atıl durumda olan perlitli alçı ile doldurduk.
Not: Fırın tabanının altını malzeme koymak için boş bırakmayınız. Isıyı uzun süre muhafaza etmesi için taş toprak çakıl perlit gibi malzemelerle doldurunuz.
2 . FIRIN YAPIMI
2.1. Fırın Tabanı
Fırının tabanı için geleneksel yöntemlere göre hareket etmenin daha yararlı olacağını düşündüm. Yabancı kaynaklarda genellikle pizza fırını yapımı mantığına göre hareket edildiği için, altını boş bırakıp, bir kat perlitli sıva ve üzerine ateş tuğlası döşeyerek tabanı tamamlıyorlar. Pizza ve pide pişerken bir yandan ateş yandığı için bu yeterli olabilir ama ekmek pişirilecekse eğer tabanı doldurup sırasıyla cam, tuz, perlitli sıva ve ateş tuğlası kullanmak daha doğru olacaktır diye düşünüyorum. Bu arada Ateş tuğlası yerine daha doğal olan Sille taşı ve benzeri volkanik özellikli taşlar kullanılabilir.
Not: Fırın tabanında ve duvarlarında kullanacağımız harca şamot harcı deniyor. Harcın hazırlanma şekli ve ölçüleri şu şekilde,
- 1 ölçek şamot
- 1 ölçek kireç
- 1 ölçek çimento
- 3 ölçek elenmiş dere kumu
- yeterli miktarda su
Not: Cam şişeleri kırarken eldiven, gözlük kullanmak ve şişelerin üzerini bezle örtmek gerekiyor.
2.2 Fırın Ağzı
Fırın ağzı için 40 50 cm arası bir tepsinin rahatlıkla girebileceği bir genişlik yeterli olacaktır. Genellikle taban yarı çapı kadar genişlik bırakılır. Yüksekliği ise fırın ağız genişliğinin %60 ile %70 i kadar olacak şekilde ayarlanabilir. Ben 90 cm fırın çapı için 42 cm fırın ağız genişliği 32 cm yükseklik ölçülerinde kalıp oluşturdum. Kalıba hizalı bir şekilde harman tuğlaların kenarları değecek şekilde örüyoruz. Tepe noktaya kilit taşı olabilecek şekilde bir tuğlayı yontarak koyabilirsek gayet güzel olacaktır.
2.3. Fırın Kubbe Yapımı
Kubbe örmek için ilk sıra tuğlalarını dik şekilde kullandım. Diğer sıraları tuğlaları çekiç yardımı ile yarıdan kırarak kullandım. Kubbeye gerekli açıyı yani kubbe şeklini verebilmek için çeşitli yöntemler mevcut. İlk sıradan sonra yaklaşık 35 40 derecelik bir açı ile örme işlemi yapılabilir, Hizalama ve ölçülü dizim için yarıçap ölçüsünde orta noktaya yerleştirilen, 360 derece dönebilen bir aparat kullanılabilir. strafor veya kartondan kubbe şekli yapılabilir. Bana en kolay gelen yöntem ise taslak hazırlayıp içini ıslak kumla doldurup, kubbe şeklini vererek, tuğlaları bu şekle göre örmek. Kumun üzerini gazete veya çimento kağıdı ile kapatırsak, harca kum yapışmaz ve içinde pişirme yapıldığında dökülmez. Kubbeyi bitirdikten sonra üzerini yine şamot harcı ile sıvıyoruz. Kuruduktan ve kullanıma başladıktan sonra oluşacak çatlakları görüp tekrar sıvamak için bir süre taş yünü ile kaplamadan beklemek daha sağlıklı olacaktır. Son kat yalıtımı için taş yünü yani izocam veya ısıya daha dayanıklı olan seramik yünü ile sardıktan sonra üzerini sıva ile kapatıp koruyucu bir boya ile bitirilebilir.
Bu yapım teknikleri ile ilgili internetten bulduğum bazı görselleri ekliyorum.
2.3. Fırın Baca Yapımı
Dış bacayı yapmadan önce iç bacadan biraz daha geniş olacak şekilde bir şablon hazırladım. Harman tuğlalarını bu şablona göre şaşırtmalı olacak şekilde ördüm. kemeri oluşturduktan sonra isteğe bağlı olarak baca tuğlası kullanılarak baca yükseltilebilir. Ben bütünlüğü bozulmasın diye yine harman tuğla ile yaklaşık on sıra olacak şekilde tuğlaları ördükten sonra bacayı bitirdim.
Baca bittikten ve kuruduktan sonra ağzındaki kalıbı sökerek içine doldurduğumuz kumu ve diğer malzemeleri boşaltıp içini temizliyoruz. Çimento kağıdı tuğlalara yapışarak kum bulaşmasını engellemiş oldu. Fırın yanınca yapışan çimento kağıdı da yanarak kaybolacaktır.
Artık fırınımız ilk ateş için hazır.
3. Fırının Alıştırılması (rodajı)
Bacayı bitirdikten sonra kubbenin ve bacanın kurumasını bir iki gün bekledim. Fırının yüksek ısılara çıkabilmesi ve geleneksel tabirle sağır olmaması için gün gün yakma işlemini artırarak alıştırılmasını yapmak tavsiye ediliyor. Fırını yakarken sadece odun kullanmak gerekiyor. örneğin bulabilirseniz meşe odunu idealdir. Fırının içi sıcakken veya ateş yanarken kesinlikle su dökülmemeli.
- Fırın bittikten sonra bir kaç gün bekleyip sırası ile şu aşamalarda alıştırma( rodaj) işlemini yapmak faydalı olacaktır;
1.Gün: 150 C dereceye kadar kağıt ve ince çalılarla fırın 2 saat yakılmalı
2.Gün: 175 C dereceye kadar ince çalılarla fırın 2 3 saat yakılmalı
3.Gün: 200 C derecede fırını 3 4 saat yakılmalı
4.Gün: 230 C derecede fırını 4 5 saat yakılmalı
5.Gün: 260 C derecede fırını 5-7 saat kuvvetli bir şekilde yakılmalı
Rodaj sırasında, Fırının içi, önce odun isiyle kararacaktır. Bu isin 4-5 günde kaybolduğunu göreceksiniz. Fırınınızın tavanı tam temiz, ilk tuğla rengine döndüğünde fırın kullanıma hazır demektir. Hızlı alıştırma fırında çatlaklar oluşturabilir. Sabırlı olmakta fayda var.
4. Fırının Testi
Fırının alıştırmasını bitirdikten sonra sıra sabırsızlıkla beklediğimiz pidelerimizi pizzalarımızı, ekşi mayalı ekmeklerimizi, göveçlerimizi yapmaya geldi. Fırsat buldukça fırını yakıp sevdiklerimizle birlikte bu lezzetleri yapmaya çalışacağız. Yavaş yavaş elimizin bu işlere alışacağını düşünüyorum. Tabi fırını kullanırken bazı araç gereçlere ihtiyacımız olacak. Fırın küreği, fırın kapağı, fırça, tabanı silmek için pamuklu bez, termometre gibi aletler gerekiyor. En acil olanı fırın küreği elbette. Hazır satılan ahşap veya metal olanlardan alınarak bu sorun giderilebilir. Ben ıhlamur ağacından birleştirdiğim masif paneli incelterek kendi küreğimi yaptım. Tavsiye edilen ahşap malzemesi 1.sınıf gürgen ağacı. bir tanede daha ince olacak şekilde ondan yapma niyetim var. Çelik sac şeklinde olanlar da ince olduğu için kullanım açısından daha rahat olacaktır diye düşünüyorum.
Akea WoodWorking - Ahşap İşleri 